«Μου τρέχουν τα σάλια»! Το έχουμε ακούσει και το έχουμε πει φαντάζομαι πολλές φορές, τόσο κυριολεκτικά, όσο και μεταφορικά. Η συνειδητοποίηση, ωστόσο, του πόσο βαθειά συνδεδεμένη είναι αυτή η φράση με τη βιολογία μας, είναι ικανή να αλλάξει όλη τη στάση μας απέναντι στην τροφή και στη διαδικασία του φαγητού. Μάλιστα, η βελτιστοποίηση των βιολογικών μηχανισμών πίσω από αυτή τη διαδικασία αποτελεί βασικό στοιχείο της εκπαίδευσής μας στην ψυχολογία της διατροφής και στη θρέψη νου και σώματος.
Αυτό για το οποίο μιλάμε, είναι κάτι γνωστό σε όλους τους επιστημονικούς κύκλους που ασχολούνται με τις λειτουργίες του σώματος και του εγκεφάλου, ωστόσο στο ευρύ κοινό είναι σχεδόν άγνωστο: Μιλάμε για τη λεγόμενη «Εγκεφαλική φάση της Πέψης» (Cephalic Phase of Digestion).
Θα εξηγήσουμε αμέσως τι σημαίνει αυτό. Παλαιότερα πιστεύαμε ότι η πέψη της τροφής αρχίζει όταν το φαγητό φτάσει στο στομάχι. Αργότερα, διαπιστώσαμε ότι υπάρχουν αδένες μέσα στη στοματική κοιλότητα, οι οποίοι εκκρίνουν ένζυμα που ξεκινάνε τη διαδικασία αποδόμησης των υδατανθράκων. Για παράδειγμα, ο πιο απλός υδατάνθρακας, η ζάχαρη, διασπάται πλήρως στο στόμα μας και απορροφάται απευθείας από τον οργανισμό, χωρίς να χρειάζεται να κάνουμε κάτι άλλο για να τη χωνέψουμε.
Πλέον όμως, γνωρίζουμε ότι η διαδικασία της πέψης αρχίζει πριν ακόμα καν φτάσει η τροφή στο στόμα μας. Όταν στο μυαλό μας σχηματίζεται η εικόνα ότι πρόκειται να φάμε κάτι, ο εγκέφαλος δίνει την εντολή στο σώμα να αρχίσει να προετοιμάζεται για τη διαδικασία της πέψης. Με άλλα λόγια, ο εγκέφαλος επεξεργάζεται και βιώνει νοητικά την εικόνα και τη μυρωδιά του φαγητού, δίνοντας εντολή να αρχίσουν να εκκρίνονται τα κατάλληλα γαστρικά υγρά και ένζυμα που θα χρησιμοποιηθούν κατά την πέψη. Μια από αυτές τις προπαρασκευαστικές ενέργειες, ναι, είναι το να ενεργοποιηθούν και οι σιελογόνοι αδένες, άρα να μας τρέχουν τα σάλια.
Ποιο είναι το εντυπωσιακό; Κατά την εγκεφαλική φάση της πέψης, εκκρίνεται ένα ποσοστό μεταξύ 20% και 40% του συνόλου των ενζύμων και πεπτικών υγρών που θα απαιτηθούν για την ολοκληρωμένη διεργασία της πέψης. Κρατήστε αυτό το ποσοστό, είναι πολύ μεγάλο. Κατά μία έννοια, σχεδόν η μισή δουλειά της πέψης γίνεται πριν καν αρχίσουμε να τρώμε! Επιπλέον, ενώ τρώμε, ο εγκέφαλος αναλύει το χρώμα, την εμφάνιση, την υφή, το άρωμα, τη γεύση (Diet and cephalic phase insulin responses), παίρνοντας, σε συνεργασία με το Εντερικό Νευρικό Σύστημα (Ο εγκέφαλος του πεπτικού συστήματος), τις κατάλληλες αποφάσεις για τη σωστή πέψη των συστατικών. Έχουμε πάρει αρκετά λιπαρά, αρκετούς υδατάνθρακες, αρκετή πρωτεΐνη, αρκετό νερό, αρκετά θρεπτικά μικροσυστατικά; Χρειαζόμαστε περισσότερα πεπτικά ένζυμα; Χρειάζεται να κάνουμε το στομάχι περισσότερο ή λιγότερο όξινο;
Και κάτι το «μαγικό»: η εγκεφαλική φάση της πέψης λαμβάνει χώρα μόνο όταν το φαγητό που πρόκειται να φάμε μας αρέσει! (Cephalic phase) Πιο συγκεκριμένα, το πώς και πόσο καλά θα μεταβολίσουμε το φαγητό που τρώμε, εξαρτάται άμεσα και από την ευχαρίστηση και την απόλαυση που παίρνουμε από το φαγητό, καθώς όταν τρώμε κάτι που δεν μας αρέσει, δημιουργείται στο σώμα μας μια ελαφριά (ή όχι και τόσο ελαφριά) αντίδραση στρες, η οποία κάνει το πεπτικό σύστημα να υπολειτουργεί ή και να σταματάει να δουλεύει! Υπάρχουν έρευνες πάνω στο αντικείμενο, ήδη από το έτος 2000: Food_that_Tastes_Good_is_More_Nutritious.
Όσοι είστε γονείς, ξαναδιαβάστε την προηγούμενη παράγραφο πριν συνεχίσετε…
Τη διαβάσατε; Σας θυμίζει κάτι η εικόνα του «θα το φας γιατί σου κάνει καλό», «όχι δεν μου αρέσει», «θα το φας και θα πεις κι ένα τραγούδι», «με τίποτα», «δεν σηκώνεσαι από το τραπέζι αν δεν τελειώσεις το πιάτο σου», «δεν το θέλω, δεν το θέλω, δεν το θέλω». Σας πληροφορώ ότι σε κάποιον που τρώει υπό συνθήκες στρες (και η καταναγκαστική κατανάλωση ενός φαγητού που απεχθανόμαστε δημιουργεί στρες), το πεπτικό του σύστημα υπολειτουργεί και σταματάει να απορροφά θρεπτικά συστατικά. Ας είναι η σούπερ ντούπερ υπερτροφή, θα είναι σαν να έχει φάει άδειες θερμίδες. Είναι προτιμότερο να κάνουμε το φαγητό παιχνίδι, να έχουμε διαθέσιμες εναλλακτικές. Είτε εναλλακτικές τροφές, είτε τις ίδιες τροφές μαγειρεμένες με διαφορετικό τρόπο. Ο σκοπός μας πρέπει να είναι το να καλλιεργούμε (σε εμάς και τους γύρω μας) το φυσικό ένστικτο του να αναγνωρίζουμε το τι χρειάζεται το σώμα μας και να το απολαμβάνουμε.
Και μετά από όλα αυτά, ερχόμαστε σε μια πολύ βασική έννοια: την ενσυνείδητη παρουσία κατά την ώρα του φαγητού. Αυτό σημαίνει πως την ώρα που τρώμε, θα πρέπει να είμαστε συνειδητά παρόντες, με την προσοχή μας εστιασμένη πάνω σε όλες μας τις σωματικές αισθήσεις που συμμετέχουν στο φαγητό: βλέπουμε το φαγητό, μυρίζουμε το φαγητό, γευόμαστε το φαγητό, πιάνουμε το φαγητό. Έχουν δοθεί πολλές και διάφορες ονομασίες σε αυτό τον τρόπο του να βιώνουμε την εμπειρία του φαγητού, μεταξύ των οποίων και το «mindful eating». Όντας παρόντες και εστιάζοντας την προσοχή μας στις αισθήσεις (και όχι στις σκέψεις), βοηθάμε το σώμα μας να απολαύσει την τροφή και να απορροφήσει το μέγιστο δυνατό μέρος των θρεπτικών συστατικών που περιέχει.
Εάν όμως δεν είμαστε παρόντες κατά τη διαδικασία του φαγητού, επειδή δουλεύουμε στον υπολογιστή ή βλέπουμε τηλεόραση ή παίζουμε με το κινητό ή οδηγούμε ή περπατάμε ή έχουμε το μυαλό μας σε άλλα θέματα που μας απασχολούν έντονα, αυτόματα αυτό σημαίνει ότι θα χάσουμε την αντίστοιχη εγκεφαλική φάση της πέψης. Ο εγκέφαλος δεν εστιάζει στην τροφή, εστιάζει σε κάτι άλλο. Με τη σειρά του, αυτό σημαίνει ότι δεν θα εκκριθούν τα αντίστοιχα γαστρικά υγρά και ένζυμα, άρα δεν θα απορροφηθεί αντίστοιχο ποσοστό θρεπτικών συστατικών. Ακόμα και εάν έχουμε μόλις φάει την πλουσιότερη σε θρεπτικά συστατικά τροφή που υπάρχει στον πλανήτη, το σώμα μας θα έχει την εμπειρία ενός πολύ φτωχού γεύματος. Ο εγκέφαλος μετά από λίγη ώρα θα διαπιστώσει αυτή την έλλειψη απορρόφησης θρεπτικών συστατικών και θα προσπαθήσει να διορθώσει την κατάσταση, δίνοντας εντολή να ξαναπεινάσουμε και να ξαναφάμε, αδιαφορώντας για το εάν έχουμε ήδη λάβει τις θερμίδες (ενεργειακό φορτίο) που χρειαζόμαστε.
Εάν απορείτε γιατί κάποιες φορές πεινάτε ξανά πολύ γρήγορα, σκεφτείτε: Πώς φάγατε το γεύμα σας; Γρήγορα και με όλες τις σκέψεις του κόσμου στο μυαλό σας; Κάνοντας ταυτόχρονα άλλα χίλια-δυο πράγματα;
Συμβουλή: την επόμενη φορά, ασχοληθείτε μόνο με το να απολαύσετε και να ευχαριστηθείτε με όλες τις αισθήσεις σας το φαγητό σας. Καθίστε σαν άνθρωποι. Χαλαρώστε. Πάρτε αναπνοές. Μυρίστε το φαγητό. Εξερευνήστε τις γεύσεις μέσα στο στόμα σας. Πειραματιστείτε. Προσπαθήστε να αισθάνεστε και όχι να σκέφτεστε. Φάτε αργά και απολαυστικά. Μοιραστείτε την εμπειρία με τους γύρω σας. Νιώθετε τη διαφορά;
Μερικές ακόμα οδηγίες:
- Κλείστε ή απομακρυνθείτε από την τηλεόραση
- Κλείστε ή απομακρυνθείτε από τον υπολογιστή
- Βάλτε το κινητό στο αθόρυβο (και αφήστε το ήσυχο)
- Δώστε λίγα δευτερόλεπτα στον εαυτό σας, να παρατηρήσει το φαγητό και να μυρίσει τις μυρωδιές
- Αναπνεύστε
- Φάτε αργά. Μασήστε αργά. Αφήστε το πηρούνι κάτω μετά από κάθε μπουκιά.
- Απολαύστε. Ευχαριστηθείτε τις γεύσεις.
- Παρατηρήστε και αισθανθείτε: είναι γλυκό, ξινό, πικρό, αλμυρό, έχει νοστιμιά;
- Βάλτε όλες τις αισθήσεις σας στο παιχνίδι. Το φαγητό έχει όψη, μυρωδιά, γεύση, υφή, αφή, ήχο! (ναι, τα μαχαιροπήρουνα παράγουν ήχο, τα σκεύη παράγουν ήχο, τα ποτήρια που τσουγκρίζουν παράγουν ήχο, το φαγητό κάνει ήχους στο στόμα μας όταν το τρώμε).
Επικοινωνήστε μαζί μας για να κλείσετε μια δωρεάν ενημερωτική συνάντηση!
Η προσωπική συμβουλευτική υποστήριξη στην ψυχολογία της διατροφής (Eating Psychology Coaching) είναι μια συναρπαστική και καινοτόμος προσέγγιση που αντιμετωπίζει με αποτελεσματικότητα θέματα βάρους, αδηφαγίας (binge eating), υπερφαγίας (overeating), συναισθηματικής υπερφαγίας (emotional eating), προκλήσεις σε σχέση με την προσωπική εικόνα που έχουμε για το σώμα μας (body image), τις αιώνιες, ατελείωτες και επαναλαμβανόμενες δίαιτες (yo-yo dieting), καθώς και ποικιλία ζητημάτων υγείας και σωματικών συμπτωμάτων που σχετίζονται με τη διατροφή, όπως η λειτουργία της πέψης, η αίσθηση κόπωσης, η πεσμένη ή ευμετάβλητη διάθεση, η λειτουργία του ανοσοποιητικού και άλλα.
- Αστακός και προσωπική ανάπτυξη - 17/11/2018
- Απόλυτη ευθύνη για τη ζωή μας - 02/11/2018
- Αλήθεια, Άποψη, Πεποίθηση και Χρησιμότητα - 15/10/2018