Ελευθερία και Δυνατότητα
Τις περισσότερες φορές, οι άνθρωποι συγχέουν τις έννοιες «ελευθερία» και «δυνατότητα». Για να μπορέσουμε να αναπτυχθούμε σαν άνθρωποι, να ωριμάσουμε και να αυτοπραγματωθούμε, χρειάζεται να διαχωρίσουμε τις δύο έννοιες, καθώς και τις συνέπειες που προκύπτουν από την αναγνώριση αυτών των διαφορών.
Δυνατότητα σημαίνει «υπάρχουν οι προϋποθέσεις ή έχω τα μέσα να κάνω κάτι». Μία δυνατότητα είναι μια διαθέσιμη επιλογή δράσης.
Το νόημα της ελευθερίας δεν έχει να κάνει με δυνατότητες. Η ελευθερία είναι ανεξάρτητη των δυνατοτήτων. Ελευθερία σημαίνει «έχω την ικανότητα να επιλέγω» μεταξύ των διαθέσιμων δυνατοτήτων. Αυτό είναι κάτι που μαθαίνεται, καλλιεργείται και χτίζεται.
Υπό την έννοια αυτή, η ελευθερία ορίζεται εντός των ορίων των εκάστοτε συνθηκών της πραγματικότητας, δηλαδή εντός των πλαισίων των υφιστάμενων δυνατοτήτων. Οι περισσότερο άνετες συνθήκες δε σημαίνει ότι είμαι περισσότερο ελεύθερος, ενώ αντίστοιχα, οι λιγότερο άνετες συνθήκες δε σημαίνει ότι είμαι λιγότερο ελεύθερος. Οι συνθήκες ορίζουν τις δυνατότητες. Η ελευθερία είναι η ικανότητα να επιλέγω μεταξύ των δυνατοτήτων.
Μια σημαντική διευκρίνηση που χρειάζεται να θυμόμαστε είναι ότι επιλέγοντας κάτι, ταυτόχρονα λέμε όχι σε κάτι άλλο. Επιλέγοντας ένα πιάτο από ένα μενού εστιατορίου, ταυτόχρονα λέμε όχι σε όλα τα υπόλοιπα πιάτα. Αυτή τη λεπτομέρεια, στην υπόλοιπη ζωή μας δεν την έχουμε πάντα στο μυαλό μας, ενώ αν την είχαμε θα μας έκανε τη ζωή πολύ απλούστερη, πιο ευχάριστη και πιο αποδοτική. Όταν λέμε ναι σε κάτι και το επιλέγουμε, (θα έπρεπε να) λέμε ταυτόχρονα όχι στις υπόλοιπες δυνατότητες.
Άλλο σημαντικό σημείο: εάν δεν υπήρχαν καθόλου περιορισμοί και είχα άπειρες δυνατότητες, θα είχε νόημα η ελευθερία; Ναι, θα είχε. Θα μπορούσα να είμαι ένας καλός Θεός ή ένας κακός Θεός! Παίρνοντας το άλλο άκρο, εάν υπήρχε ο απόλυτος περιορισμός και δεν είχα καθόλου δυνατότητες, θα είχε νόημα η ελευθερία ως ικανότητα επιλογής; Κι όμως, ναι, θα είχε. Μα αν δεν έχω δυνατότητες για να επιλέξω μεταξύ αυτών, τι νόημα έχει το να είμαι ελεύθερος; Πώς να επιλέξεις μεταξύ του τίποτα;
Στην παραπάνω περίπτωση, το νόημα μεταφέρεται σε άλλο επίπεδο αναφοράς και γίνεται «ανέχομαι αυτή την κατάσταση ή όχι»; Η ελευθερία μου αφορά το εάν θα ανεχτώ την κατάσταση της μη-δυνατότητας. Σε επίπεδο λαών, για παράδειγμα, αυτό οδηγεί σε επαναστάσεις! Στην ξύλινη πολιτική γλώσσα, ακούμε ότι «οι ελεύθεροι λαοί επαναστατούν όταν δεν έχουν τίποτα να χάσουν». Εδώ κρύβεται μια μεγάλη αλήθεια, η οποία όμως έχει χάσει το βαθύτερο νόημά της, γιατί έχει γίνει καραμέλα, έχει γίνει σλόγκαν, αντί για τρόπος ζωής. Μπορεί επαναστατώντας να καταφέρω να αποκτήσω δυνατότητες. Μπορεί όμως και να αφανιστώ. Ό,τι και να γίνει όμως, θα είναι αποτέλεσμα της ικανότητάς μου να επιλέγω, θα είναι συνέπεια της ελευθερίας μου. Όταν ο ποιητής έγραφε για τους «ελεύθερους πολιορκημένους», δεν ήταν λόγια του αέρα, ούτε ευφημισμός. Κατανοούσε ακριβώς την έννοια της ελευθερίας και τη διατύπωνε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο.
Επιπλέον, προϋπόθεση του να είμαι ελεύθερος είναι να έχω την ικανότητα να γνωρίζω τι θέλω και τι μου αρέσει. Όταν λογοκρίνω την ικανότητά μου να επιλέγω αυτό που θέλω, αυτό που αγαπάω, αυτό που με παθιάζει, προκειμένου να συνεχίσω να είμαι αρεστός, να συνεχίσω να συμμορφώνομαι με τις προσδοκίες ή τις απαιτήσεις του περιβάλλοντός μου, προκειμένου έτσι να κερδίζω την αναγνώριση και την αποδοχή ή για να συνεχίσω να απολαμβάνω τα προνόμια (ή το βόλεμα) που μου προσφέρει η συμμόρφωση, τότε μονίμως θα κουβαλάω μέσα μου το αίσθημα της μη ελευθερίας, της μη εκπλήρωσης, της μη αυθεντικότητας.
Χρησιμοποιούμε παντού σε αυτό το κείμενο τη λέξη «ικανότητα», επειδή ακριβώς η ελευθερία είναι είναι μια ικανότητα που μπορώ να εξασκώ και να αναπτύσσω, όπως ένας μυς που γυμνάζω. Μπορώ να μάθω να είμαι ελεύθερος. Μπορώ να εξασκηθώ στο να ασκώ την ελευθερία μου. Από την άλλη, είμαι ελεύθερος σημαίνει ταυτόχρονα ότι αναλαμβάνω την ευθύνη των επιλογών μου.
Και αυτός είναι ο βασικότερος λόγος για τον οποίο οι περισσότεροι άνθρωποι αρνούνται την ελευθερία τους – γιατί το να δεχτώ ότι είμαι ελεύθερος, με βάζει μπροστά στις ευθύνες μου. Αναλαμβάνω την ευθύνη σημαίνει ότι είμαι έτοιμος να εκθέσω τον εαυτό μου και να υποστώ τις συνέπειες των επιλογών μου. Αναγνωρίζω και αποδέχομαι τις συνέπειες ως αποτέλεσμα των δικών μου αποκλειστικά επιλογών και αναλαμβάνω να βρω εγώ ο ίδιος τρόπο να τις διαχειριστώ.
Ηθικό δίδαγμα: Η πορεία της ζωής μας διαμορφώνεται όχι από τις περιστάσεις, αλλά από τις αποφάσεις που εμείς λαμβάνουμε εν μέσω αυτών των περιστάσεων.
Ευθύνη και Υπαιτιότητα
Κάτι που προκύπτει ως φυσικό επακόλουθο του παραπάνω ορισμού της ελευθερίας, είναι η έννοια της «ολικής ευθύνης». Αυτό σημαίνει ότι παίρνω πάνω μου την ολική ευθύνη για τη ζωή μου. Το ακούμε συχνά από μέντορες προσωπικής ανάπτυξης, αλλά πόσο καλά το καταλαβαίνουμε;
Για οτιδήποτε συμβαίνει στη ζωή μου αυτή τη στιγμή, έχω εγώ την απόλυτη ευθύνη.
Σας παραξενεύει αυτό; Σας παραξενεύει, γιατί έχουμε μάθει να συγχέουμε την έννοια της ευθύνης με την έννοια της υπαιτιότητας. Υπαιτιότητα σημαίνει «ποιος φταίει». Ευθύνη σημαίνει «ποιος πρέπει να κάνει κάτι για αυτό».
Ας δώσουμε ένα ανάλαφρο παράδειγμα. Εάν καλέσω κόσμο στο σπίτι μου για μια γιορτή και κάποιος χύσει πορτοκαλάδες στο πάτωμα, ποιος φταίει; Εκείνος που έχυσε τις πορτοκαλάδες. Μετά, το πάρτι τελείωσε, έμεινα εγώ στο σπίτι μου, με το πάτωμα να κολλάει από τις ξεραμένες πορτοκαλάδες.
Εδώ έχω δύο επιλογές. Η μία είναι ότι μπορώ να μείνω για πάντα με το πάτωμα του σπιτιού μου να κολλάει και να περιμένω να έρθει κάποτε πίσω ο επισκέπτης που έχυσε τις πορτοκαλάδες, για να το καθαρίσει. Εκείνος το έκανε και μετά έφυγε, άρα εγώ θα ζω με τη δυσάρεστη κατάσταση να περπατάω και να κολλάνε τα παπούτσια μου στο πάτωμα.
Η άλλη επιλογή είναι, να αναγνωρίσω ότι «αυτό είναι το δικό μου σπίτι». Ποιανού είναι η ευθύνη να είναι το σπίτι μου καθαρό; Δικό μου το σπίτι, δική μου η ευθύνη. Εγώ θα αναλάβω να καθαρίσω, γιατί εγώ θέλω να ζω σε ένα καθαρό σπίτι. Μπορεί να χρειαστεί να ζητήσω βοήθεια, αλλά και πάλι εγώ θα αναλάβω να το κάνω.
Μεταφέρετε το παραπάνω παράδειγμα σε οποιοαδήποτε κατάσταση σας βαραίνει σήμερα στη ζωή σας. Μπορούμε να κρυβόμαστε πίσω από τη λανθασμένη αντίληψη περί ελευθερίας και δυνατότητας, μπορεί να κρυβόμαστε πίσω από τη λανθασμένη αντίληψη περί υπαιτιότητας και ευθύνης ή μπορούμε να ασκήσουμε την ελευθερία μας και να αναλάβουμε την ευθύνη μας.
Για παράδειγμα, για ένα ψυχολογικό τραύμα που έχω και με δυσκολεύει σε χίλιες πλευρές τις ζωής μου, μπορεί να φταίει η συμπεριφορά ενός γονέα, ενός δασκάλου, ενός φίλου, ενός συντρόφου, ενός αγνώστου. Το ποιος φταίει, το γνωρίζουμε. Ποιος έχει την ευθύνη να κάνει κάτι για αυτό; Μπορεί οι οικονομικές συγκυρίες να έχουν δυσκολέψει τη ζωή μου. Ποιος έχει την ευθύνη να κάνει κάτι για αυτό; Μπορεί το περιβάλλον μου να μην μου επιτρέπει να εκφράσω τον αληθινό μου εαυτό. Ποιος έχει την ευθύνη να κάνει κάτι για αυτό;
Εφόσον πρόκειται για τη δική μου ζωή, οτιδήποτε συμβαίνει μέσα στη δική μου ζωή είναι δική μου ευθύνη να το διαχειριστώ, να το θεραπεύσω, να το ξεπεράσω, να εξελιχθώ, να αναπτυχθώ, να ωριμάσω, να προοδεύσω, να βγω δυνατότερος, ικανότερος, αυθεντικότερος.
Επικοινωνήστε μαζί μας για να κλείσετε μια δωρεάν ενημερωτική συνάντηση!
Η προσωπική συμβουλευτική υποστήριξη στην ψυχολογία της διατροφής (Eating Psychology Coaching) είναι μια συναρπαστική και καινοτόμος προσέγγιση που αντιμετωπίζει με αποτελεσματικότητα θέματα βάρους, αδηφαγίας (binge eating), υπερφαγίας (overeating), συναισθηματικής υπερφαγίας (emotional eating), προκλήσεις σε σχέση με την προσωπική εικόνα που έχουμε για το σώμα μας (body image), τις αιώνιες, ατελείωτες και επαναλαμβανόμενες δίαιτες (yo-yo dieting), καθώς και ποικιλία ζητημάτων υγείας και σωματικών συμπτωμάτων που σχετίζονται με τη διατροφή, όπως η λειτουργία της πέψης, η αίσθηση κόπωσης, η πεσμένη ή ευμετάβλητη διάθεση, η λειτουργία του ανοσοποιητικού και άλλα.
- Αστακός και προσωπική ανάπτυξη - 17/11/2018
- Απόλυτη ευθύνη για τη ζωή μας - 02/11/2018
- Αλήθεια, Άποψη, Πεποίθηση και Χρησιμότητα - 15/10/2018