Όταν αρχίζουμε να δουλεύουμε με τον εαυτό μας, επειδή αισθανόμαστε μπλοκαρισμένοι στη σχέση μας με την τροφή μας, με το σώμα μας και με τη ζωή μας γενικότερα, είναι χρήσιμο να έχουμε πρώτα ξεδιαλύνει στο μυαλό μας κάποιες έννοιες. Το ξεκαθάρισμα αυτό θα μας βοηθήσει να ξεκαθαρίσουμε και τον τρόπο που σκεπτόμαστε, ώστε να εντοπίσουμε τα μοτίβα των σκέψεων που τυχόν μας κρατούν κολλημένους.
Τέσσερις από αυτές τις θεμελιώδεις έννοιες που πρέπει να ξεκαθαρίσουμε από την αρχή είναι το τι είναι αλήθεια, άποψη, πεποίθηση και χρησιμότητα. Ας δούμε λοιπόν τις έννοιες αυτές και πώς μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο συμπεριφοράς μας και το πώς εκδηλωνόμαστε και εκφραζόμαστε μέσα στη ζωή μας.
Αλήθεια είναι η εικόνα της πραγματικότητας για κάποιο πράγμα που παρατηρούμε. Αυτό το οποίο αξίζει να συνειδητοποιήσουμε είναι ότι η εικόνα που βλέπουμε, εξαρτάται από εμάς τους ίδιους. Το θέμα αυτό θα μπορούσε να αναφέρεται σε οτιδήποτε, αλλά για να γίνει κατανοητό, ας πούμε ότι έχει να κάνει με ένα αντικείμενο που βλέπουμε μπροστά μας.
Το τι ακριβώς θα δούμε, εξαρτάται από τα παρακάτω:
- Τα δικά μας εγγενή χαρακτηριστικά (πχ, αν είναι κάτι που βλέπω κάτι με τα μάτια μου, εξαρτάται από το πόσο καλά βλέπω – μυωπία, δυσχρωματοψία κτλ)
- Τις συνθήκες του περιβάλλοντος (πχ, αν είναι κάτι που βλέπω, εξαρτάται από τις συνθήκες φωτισμού)
- Τη θέση και τη στάση μου μέσα στο περιβάλλον σε σχέση με το αντικείμενο που παρατηρώ (από διαφορετικές γωνίες θα δω διαφορετικές πλευρές του αντικειμένου, όλες αληθινές)
- Την απόσταση από το αντικείμενο (άλλη εικόνα θα έχω εάν θα το εξετάσω με ένα μικροσκόπιο, άλλη αν κολλήσω τη μύτη μου πάνω του, άλλη από το ένα μέτρο, άλλη από τα δέκα μέτρα)
Όλες οι παραπάνω διαφορετικές όψεις ενός αντικειμένου, είναι αληθινές, αν και αναφέρονται σε έναν μόνο παρατηρητή, σε εμένα. Συμπεραίνω ότι αυτό που εκλαμβάνω ακόμα και εγώ ο ίδιος ανά πάσα στιγμή ως αλήθεια, μπορεί να μεταβάλλεται. Εξ ορισμού, επομένως, είναι αδύνατο να είναι η πλήρης αλήθεια· είναι μέρος του συνόλου. Αυτό επίσης σημαίνει ότι όλοι οι άλλοι άνθρωποι μπορεί να κατέχουν άλλες αλήθειες, διαφορετικές από τις δικές μου, αλλά αλήθειες και εκείνες, παρόλα αυτά. Το πρόβλημα εδώ αρχίζει όταν έχω την απαίτηση να βλέπουν όλοι τη δική μου αλήθεια.
Άποψη είναι η συνειδητή απόφαση που παίρνω, ως προς το τι νόημα θα αποδώσω, εγώ προσωπικά, σε ένα συγκεκριμένο γεγονός, πράγμα, κατάσταση που αντιλαμβάνομαι, δηλαδή σε μια αλήθεια. Μια αλήθεια από μόνη της δεν έχει νόημα, αν δεν της δώσω εγώ νόημα. Αλλιώς, είναι απλώς η συνειδητοποίηση ενός πράγματος που αντιλαμβάνομαι.
Ας χρησιμοποιήσουμε ένα παράδειγμα. Ας πούμε ότι ζούμε σε μια εποχή πριν χιλιάδες χρόνια. Το σπίτι μας είναι μια σπηλιά, στην κορυφή ενός λόφου. Από το μέρος όπου πάμε συνήθως και βρίσκουμε την τροφή μας, υπάρχουν δύο δρόμοι για να φτάσουμε σπίτι. Ο ένας, ο πιο γρήγορος, είναι να περάσουμε μέσα από ένα μικρό λιβάδι με ψηλά χόρτα και θάμνους. Ο άλλος δρόμος πάει γύρω από το λιβάδι, πίσω από κάτι απότομους βράχους που υψώνονται σαν τείχος. Η διαδρομή από εκεί είναι τριπλάσια σε μήκος, αλλά το έδαφος είναι χέρσο, άρα υπάρχει απεριόριστη ορατότητα.
Μερικές φορές, όταν πάμε να μπούμε μέσα στο μικρό λιβάδι με την υψηλή βλάστηση, ακούμε από μέσα θρόισμα των φύλλων. Στην παρατήρηση αυτή (την «αλήθεια»), μπορούμε να αποδώσουμε δύο νοήματα: «είναι ο αέρας που κάνει θόρυβο περνώντας μέσα από τα φύλλα» ή «είναι μια τίγρη που κινείται εκεί μέσα και περιμένει να μπούμε για να μας επιτεθεί». Τα δύο αυτά νοήματα, είναι δύο διαφορετικές «απόψεις», πάνω σε μία «αλήθεια». Όποιοι έχουν την άποψη ότι μάλλον πρόκειται για μια τίγρη που παραμονεύει, πάνε γύρω-γύρω από τα απότομα βράχια, από τη μακρινή χέρσα διαδρομή, για να είναι ασφαλείς. Όσοι έχουν την άποψη ότι είναι απλά ο αέρας που κάνει θόρυβο, περνάνε μέσα από το λιβάδι.
Πεποίθηση είναι μια άποψη που είναι τόσο βαθιά παγιωμένη μέσα μου, ώστε να τη θεωρώ και να την αντιμετωπίζω ως αλήθεια. Μία πεποίθηση ξεκινάει πάντα ως άποψη που σχηματίζεται με καλή πρόθεση και με σκοπό την προστασία μας από κάποιο κίνδυνο. Ωστόσο, μετατρέπεται σε πεποίθηση όταν την αποδεχόμαστε ως ισχύουσα, ανεξαρτήτως περιβάλλοντος, ακόμα και εάν ο αρχικός κίνδυνος από τον οποίο κάποτε μας προφύλασσε, παύει να υπάρχει.
Ας το δούμε πάλι σε σχέση με το παραπάνω παράδειγμα. Ας υποθέσουμε ότι, σε βάθος χρόνου, αρκετές φορές ήταν πράγματι μια τίγρης που παραμόνευε. Όσοι είχαν την άποψη ότι πάντα είναι ο αέρας που έκανε θόρυβο και ήταν ασφαλές να περάσουν από μέσα, δεν υπάρχουν πια, τελικά τους έφαγαν όλους οι τίγρεις. Οι γενιές που επέζησαν είναι απόγονοι εκείνων που πάντα έπαιρναν τη μακρινή διαδρομή, γιατί είχαν την άποψη ότι το θρόισμα των φύλλων σήμαινε τίγρις. Με τα χρόνια, αυτή η άποψη, ότι η μακρινή διαδρομή είναι η ασφαλέστερη, έγινε πεποίθηση. Πάντα επέστρεφαν από τη μακρινή διαδρομή.
Εάν τώρα μία πεποίθηση με περιορίζει στις δράσεις μου με οποιοδήποτε τρόπο, χωρίς πια να με προστατεύει από οτιδήποτε, την ονομάζουμε «περιοριστική πεποίθηση». Τις περισσότερες περιοριστικές πεποιθήσεις μας τις έχουμε κληρονομήσει από το οικογενειακό, σχολικό και κοινωνικό περιβάλλον και τις κουβαλάμε για πολλές γενιές, μέχρι κάποιος να σπάσει τον κύκλο και να δημιουργήσει ένα νέο νοητικό μοτίβο (paradigm).
Πώς μεταφράζεται αυτό στην ιστορία του παραδείγματός μας; Μετά από πολλά χρόνια, το λιβάδι δεν υπάρχει πια. Είναι μια χέρσα έκταση. Επομένως, δεν μπορεί να κρύβεται μέσα στα ψηλά χόρτα κάποια τίγρις. Άρα, στην πραγματικότητα η γρήγορη διαδρομή είναι το ίδιο ασφαλής με τη μακρινή διαδρομή. Η πεποίθηση που έχουμε όμως, είναι ότι η μακρινή διαδρομή είναι πάντα η ασφαλέστερη. Αυτή η πεποίθηση, μου κάνει σήμερα τη ζωή πιο δύσκολη, καθώς κάνω τον τριπλάσιο δρόμο, χωρίς όμως να μου το αντισταθμίζει αυτό, προσφέροντάς μου επιπλέον ασφάλεια. Αυτή είναι πλέον μια περιοριστική πεποίθηση.
Οι περιοριστικές πεποιθήσεις είναι βαθιά ριζωμένες μέσα μας και ξεκίνησαν για καλό σκοπό, δηλαδή για να κρατάνε εμένα ή κάποιον πρόγονό μου ασφαλή. Πώς μπορώ να διακρίνω όμως πότε ισχύει και πότε όχι, μια πεποίθηση που έχω; Κατ’ αρχήν, πρέπει να διακρίνω ότι είναι πεποίθηση. Συνήθως, οι σκέψεις που μου έρχονται αυτόματα στο μυαλό, είναι πεποιθήσεις. Όπως είχε πει κάποτε και ο Wayne Dyer (ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς προσωπικής ανάπτυξης), «μην πιστεύετε τα πάντα που σκέφτεστε».
Για να μπορέσουμε να βελτιστοποιήσουμε τον τρόπο που αντιδράμε σε καταστάσεις, θα πρέπει να εξασκηθούμε στο να έχουμε συνειδητή παρουσία και να μπορούμε να αξιολογούμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε. Εκτιμώντας την κατάσταση, όπως την αντιλαμβανόμαστε, από τη μία πλευρά, και τις σκέψεις μας και τον τρόπο αντίδρασης από την άλλη, οφείλουμε να σκεφτούμε – μου είναι χρήσιμος πλέον αυτός ο τρόπος σκέψης; Από πού προήλθε; Έχει νόημα να τον διατηρώ ακόμα; Και ερχόμαστε έτσι στην τελευταία έννοια που θέλουμε να διευκρινήσουμε.
Χρησιμότητα: Χτίζοντας περισσότερη παρουσία μέσα στη ζωή μας, παρακάμπτοντας τον αυτόματο πιλότο, για διάφορες σκέψεις που μας έρχονται στο μυαλό, θα αρχίσουμε να σκεφτόμαστε «μου είναι χρήσιμο αυτό;». Χρήσιμο, με την έννοια του εάν με βοηθάει να προχωρήσω και να ζήσω καλύτερα. Εάν όχι, τότε θα πρέπει να αρχίσω να ψάχνω για τρόπους, είτε να την αντικαταστήσω εντελώς, είτε να την ανασχηματίσω σε κάτι που θα μου είναι περισσότερο χρήσιμο, που θα μου δίνει κίνητρο, που θα μου δίνει λύσεις.
Άσκηση: Προσπαθήσετε να εντοπίσετε τουλάχιστον μία σας πεποίθηση κάθε μέρα. Βρείτε από πού προήλθε. Πόσο παλιά είναι. Επανεκτιμήστε εάν είναι χρήσιμη πλέον ή όχι.
Επικοινωνήστε μαζί μας για να κλείσετε μια δωρεάν ενημερωτική συνάντηση!
Η προσωπική συμβουλευτική υποστήριξη στην ψυχολογία της διατροφής (Eating Psychology Coaching) είναι μια συναρπαστική και καινοτόμος προσέγγιση που αντιμετωπίζει με αποτελεσματικότητα θέματα βάρους, αδηφαγίας (binge eating), υπερφαγίας (overeating), συναισθηματικής υπερφαγίας (emotional eating), προκλήσεις σε σχέση με την προσωπική εικόνα που έχουμε για το σώμα μας (body image), τις αιώνιες, ατελείωτες και επαναλαμβανόμενες δίαιτες (yo-yo dieting), καθώς και ποικιλία ζητημάτων υγείας και σωματικών συμπτωμάτων που σχετίζονται με τη διατροφή, όπως η λειτουργία της πέψης, η αίσθηση κόπωσης, η πεσμένη ή ευμετάβλητη διάθεση, η λειτουργία του ανοσοποιητικού και άλλα.
- Αστακός και προσωπική ανάπτυξη - 17/11/2018
- Απόλυτη ευθύνη για τη ζωή μας - 02/11/2018
- Αλήθεια, Άποψη, Πεποίθηση και Χρησιμότητα - 15/10/2018